Auteur: Octavius

L. Octavius Barbatus is als optio van Legio VI Victrix regelmatig op reis langs de Romeinse limes, of waar zijn opdrachten hem maar brengen. Als Romeins soldaat geeft hij de voorkeur aan de benenwagen. Octavius marcheert ongeveer 5-7 km per uur, maar raakt nogal snel afgeleid door al het moois dat hij onderweg tegenkomt. Sporen uit het Romeins verleden zijn immers nog duidelijk te zien, al dan niet in een modern jasje. Met alle plezier houdt hij dan ook een reisverslag bij!

Reisverslag zaterdag 7 mei: van Neder-Rijn naar Kromme Rijn

Vos saluto, amici! Het is een behoorlijk warme dag geweest, maar ik ben toch ver gekomen, zodat ik nu niet heel ver meer ben van mijn eindbestemming die ik morgen bereiken moet. Vanmorgen vroeg ontwaakte ik in Ommeren. Aanvankelijk was het mijn plan om zo snel mogelijk te vertrekken, maar toen kwam mij het bericht ter ore dat er in het plaatselijke Streekmuseum Baron van Brakell een Romeins evenement was. Omdat ik benieuwd was of ik daar collegae zou tegenkomen, die misschien meer wisten van de geruchten over naderende noorderlingen, bleef ik dus nog even wachten. Het evenement begon namelijk pas om 11 uur.

Kort voor elven kreeg ik eindelijk wat kameraden te spreken. Zij wisten in ieder geval niets over een mogelijke aanval op Fletio en leken ervan uit te gaan dat het allemaal wel mee zou vallen. Wel dook er een Bataaf op die niet begrepen leek te hebben dat de opstand allang afgelopen was (heeft zich zeker jarenlang schuilgehouden) maar dat probleem werd gemakkelijk opgelost. Het Streekmuseum zelf ging van start met allerlei Romeinse spellen en archeologische workshops die zeker de moeite leken.

Helaas was mijn tijd kostbaar en moest ik nu toch echt verdergaan. Ik volgde de Limesweg naar het noorden want de Rijn maakt hier een flauwe bocht zodat de weg niet geheel parallel meer loopt. Bij Ingen (andermaal de vindplaats van zo’n mooie villa) sloeg de weg weer linksaf en liep ik weer vrij dichtbij de Rijn. Dat de loop van een rivier aardig veranderen kan blijkt wel uit wat ik ontdekte toen ik vlakbij Eck en Wiel was: een nabije versterking lag aan de andere kant van de Rijn! De versterking van Elst-’t Speijk zal oorspronkelijk vast op de zuidoever gestaan hebben, waarna de rivier in de loop der eeuwen langzaam opgeschoven is. Waarschijnlijk betrof het hier niet zo’n groot fort. Bij Maurik lag dan waarschijnlijk een volwaardig castellum, dat misschien Mannaricium heette.

Na een lunchpauze in het rustige, waterrijke gebied ten westen van Maurik, vervolgde ik mijn weg over de Rijnbandijk en kwam zo in de buurt van Rijswijk (Gld.). Mogelijk lag daar in de buurt, vlak aan de zuidoever van de Rijn, het Romeinse castellum Levefanum. Daar moet ik bij vermelden dat er nog geen fort is opgegraven in de regio. Bovendien weten we niet zeker of de naam Levefanum wel echt bij een fort in deze buurt hoorde. Rijswijk is ook het punt waar de Lek zich van de Rijn afsplitst: in jullie tijd is de Lek de hoofdstroom zodat er na deze splitsing nog maar een smalle, kabbelende Kromme Rijn verdergaat. In de Romeinse tijd was de Lek echter niet meer dan een zijriviertje, zodat de Rijn een stuk breder was en dus een meer logische grens.

De Lek stak ik over per veerpont, waarna ik in Wijk bij Duurstede terecht kwam, in de provincie Utrecht. Het fort Levefanum zou in theorie ook hier gestaan kunnen hebben, maar opnieuw is dat onzeker. Wel zeker zijn we van de Romeinse vondsten die hier in Museum Dorestad te zien zijn. Ik kon het niet laten om er toch even een snelle blik op te werpen. Ook werd er in het museum aandacht besteed aan wat nieuwe boeken over ons. De tijd begon echter te dringen, want het was al na vieren en ik wilde vanavond Fectio zien te bereiken. Dus ploeterde ik voort in de warmte, blij met de zonnehoed op mijn hoofd terwijl mijn helm aan een koord bungelde. Zo kwam ik langs Cothen, de vindplaats van een Romeins schip, en langs Werkhoven, waar een groot en indrukwekkend grafmonument is gevonden.

Uiteindelijk wist ik ’s avonds om 10 voor 8 Fectio (Vechten) te bereiken. Dit castellum was extra groot en bevatte mogelijk ook het hoofdkwartier van de Rijnvloot, de Classis Germanica. Er is inderdaad een schip teruggevonden dat vermoedelijk bij deze vloot hoorde, evenals een groot militair grafveld. De funderingen van het castellum zelf zijn goed zichtbaar aangegeven en bovendien staat er ook nog een wachttoren met mijlpaal! Onder deze omstandigheden voel ik me hier wel thuis. Wel ben ik benieuwd of iemand hier iets weet over de toestand morgen in Hoge Woerd. Het zal wel weer een warme dag worden, maar ik hoop dat het er verder niet warm aan toe zal gaan…

Lucius Octavius Barbatus

twitter.com/OctaviusRomein

Reisverslag vrijdag 6 mei: een reisje langs de Rijn, Rijn, Rijn

Goedenavond, bewoners van Germania Inferior en daarbuiten! Het is zover. Vandaag heb ik de Rijn eindelijk bereikt! Vanmorgen ben ik opgestaan in Helisthe, oftewel Elst. Het mooie weer gaf mij in elk geval het gevoel dat de goden mij gunstig gezind waren. Snel ging ik op weg, want ik ben lichtjes bezorgd over wat er op 8 mei op Castellum Hoge Woerd gaat gebeuren. Met vlotte tred ging ik naar het noorden, waar ik kort na 9 uur Driel bereikte. Het zou kunnen dat in Driel een castellum gestaan heeft, al is het niet teruggevonden. Een feit blijft dat we over de castella ten oosten van Fectio naam en locatie vaak niet zeker weten. Wel is er eentje teruggevonden in Arnhem-Meijnerswijk.

Tijd omdat fort te bezoeken was er helaas niet. In Driel bereikte ik in elk geval eindelijk de Rijn, dus ik boog af naar links om de rivier westwaarts te volgen. Het kostte ruim een halfuur om Randwijk te bereiken. Ook hier kan een castellum gestaan hebben, maar echt zeker weten doen we dit niet. Wel stond er een nogal vreemd kunstwerk ter herinnering aan onze Limes: een autobus waar voeten uitsteken met daaronder de tekst “Non plus ultra“. (“Niet verder.”) Die tekst slaat duidelijk op de grens (al was die grens natuurlijk geen ijzeren gordijn en lag hij ook niet meteen vast) maar waar die bus nu op slaat? Mijn eerste gedachte was de “benenwagen”, die ik zelf ook vaak neem. Maar blijkbaar vond de kunstenaar de testudo, onze schildpadformatie, veel lijken op een autobus waar benen uit steken. Laat ik maar doen of ik het begrijp.

Om half 1 bereikte ik Opheusden. Er kwam mij buitengewoon interessant nieuws ter ore: er zou hier deze middag een nieuwe wachttoren worden geopend! Dat moest ik toch wel echt eventjes bekijken, dus spoedde ik mij naar de Marktstraat waar het allemaal zou gaan gebeuren. Het resultaat loog er niet om. Het is een fraai bouwwerk geworden met goed uitzicht! Verder zag ik er meerdere bekenden. De Romeinse reiskoets, die afgelopen al schijnt te zijn opgedoken in Matilo, Nigrum Pullum en Ceuclum, kwam ik eindelijk tegen, evenals een Romeinse keuken en opnieuw ook soldatentraining. Weer van die extreem jonge rekruten… Helaas kreeg ik niet de kans de optio in kwestie te vragen hoe het zat, want hij was druk bezig.

Bovendien was mijn tijd ook beperkt. Ik wilde nog een heel stuk afleggen. Dus iets na kwart over 2 zei ik Opheusden vaarwel en marcheerde ik verder naar Kesteren. Ook van Kesteren weten we niet geheel zeker of hier een fort lag, maar het castellum Carvo wordt vermoed hier gestaan te hebben. In elk geval is er wel een geheimzinnige fundering aangetroffen met daarin een oude Romeinse helm, waar namen van de eigenaren in gekerfd waren. Veel tijd om te blijven hangen in Kesteren was er niet, dus ik liep door. Om half 5 bereikte ik Ommeren. Het hier gelegen Streekmuseum Baron van Brakell heeft een eigen Romeinse afdeling en dat is niet zo vreemd. Het ligt immers middenin de Betuwe!

Daar in Ommeren besloot ik halt te houden voor de nacht. Als het ergste scenario waar is heb ik op 8 mei al mijn krachten nodig en tot die tijd moet ik ze dus ook een beetje zien te sparen. Er schijnt hier in Ommeren morgen van alles te gaan gebeuren, maar ik weet niet of ik het allemaal bij kan wonen. Een goede nacht in elk geval!

Lucius Octavius Barbatus

twitter.com/OctaviusRomein

Reisverslag donderdag 5 mei: tempels, forten, bruggen en een paleis

Gegroet, trouwe volgers! Het was vandaag schitterend weer en ik heb veel gezien dat net zo schitterend was. Tacitus gaf dan niet zo hoog op over het klimaat hier, maar als je hier lang gelegerd zit ga je er de mooie dagen des te meer om waarderen! Heden morgen ontwaakte ik in Boxmeer en ging ik zo snel ik kon op pad met het doel om Ceuclum (Cuijk) te bereiken. Onderweg kwam ik door Oeffelt, waar de Maas en de daaraan gelegen weg een bocht naar links maken. Ook hier is een muntvondst gedaan. Over de Heerstraat (genoemd naar onze heirbaan?) kwam ik uiteindelijk uit bij Ceuclum. Helaas zijn de Romeinse reiskoets en bijbehorende mensen hier al een paar dagen eerder geweest, zodat ik ze misliep.

Ceuclum had een castellum dat ter hoogte van de Maasboulevard in Cuijk gelegen moet hebben. Via de app van timetravel.world kun je ervaren hoe dat eruit gezien heeft. Daarbij hoorde ook nog een aardige vicus met een Gallo-Romeinse tempel. Dit is de tempel die gereconstrueerd is in Museumpark Archeon (hoewel de omheining en Jupiterzuil meer gebaseerd zijn op de tempels uit Maastricht en Tongeren, waar ik op mijn reis ook geweest ben). Ook lag er bij Cuijk een belangrijke brug over de Maas, die helaas verdwenen is. Helaas, want na mijn uitgebreide bezoek aan Cuijk en Museum Ceuclum – mooi uitzicht vanaf de toren, al denk ik dat het geen wachttoren is – moest ik de rivier echt oversteken om Noviomagus te bereiken. Gelukkig bleek er nog wel een veerpont. Na de Maas zo te zijn overgestoken liep ik weer in Limburg: in het uiterste topje ervan. Slechts een paar kilometer verderop lag de villa van Groesbeek-Plasmolen: de grootste van Nederland!

De Romeinse straat in Museumpark Orientalis.

Kort na half 1 ging ik Gelderland binnen. Dit gebied wordt natuurlijk het meeste met de Bataven geassocieerd (althans het deel ten zuiden van de Rijn) al reikte hun gebied waarschijnlijk nog wel tot in Noord-Brabant. Ruim een half uur later bereikte ik Heumensoord, waar een wachttoren moet hebben gestaan. Die wachttoren was nergens meer te bekennen, maar voor schaduw had ik genoeg aan de bomen, want het is een bosrijke omgeving. Daarna boog ik een beetje naar het oosten af, want ik kon het niet laten om even een kijkje te gaan nemen in Museumpark Orientalis. Dan met name voor de Romeinse straat, compleet met huizen en een school, en natuurlijk dat prachtige paleis van Pontius Pilatus. En over Romeinen en water gesproken: er ligt in Orientalis een reconstructie van een Romeinse liburna, een patrouilleschip!

Op het Kops Plateau heeft misschien niemand minder dan Drusus gewoond

Tegen 3 uur zei ik Orientalis gedag en ging verder naar Nijmegen. De streek waar ik doorheen liep moet degene zijn waar het aquaduct van de Hunnerberg doorheen liep: één van de geulen moet zelfs direct door Orientalis gelopen hebben. Omdat ik graag wat gedenkwaardige plaatsen aandoe, ging ik Nijmegen aan de oostkant binnen. Kort na half 4 bereikte ik het Kops Plateau. Hier is in 12 v. Chr. een kamp gebouwd, waar mogelijk niemand minder dan de grote veldheer Drusus gewoond heeft! Vanaf 16 na Chr. was dit vooral de thuisbasis van de Ala Batavorum (de Bataafse cavalerie) tot het fort in de opstand van 69-70 na Chr. werd verwoest.

Dit tijdsvenster laat de plek van het forum van de Hunnerberg zien.

Ten westen van het Kops Plateau ligt de Hunnerberg. Hier stond al eerder een groot kamp: in 19 v. Chr. liet Drusus hier een depot voor wel 15.000 soldaten plaatsen! Na zijn tijd werd het kamp op de heuvel verlaten, maar vanaf 70 AD, na de opstand dus, werd hier een vast legioenskamp opgericht, een castra. Ongeveer 35 jaar lang was dit de thuisbasis van Legio X Gemina. Toen dat in 105 werd overgeplaatst, werd het vlakbij gebouwde forum nogal overbodig, al hebben er nog ongeveer 70 jaar kleine detachementen in het fort gezeten. In Nijmegen-Oost herinneren tal van aanwijzingen aan deze tijden. Een audio-tour vertelt je het verhaal van een oudgediende en zijn kleindochter rond het jaar 170, tijdsvensters tonen je plaatsen zoals ze geweest zijn (zoals het forum) en markeringen en borden vertellen je van de poorten en gebouwen. Ten zuidwesten van het fort lag bovendien het enorme amfitheater, waarvan de funderingen nog zijn aangegeven in de straatstenen!

Museum het Valkhof ligt ongeveer op de plek van Oppidum Batavorum.

Mij westwaarts begevend kwam ik langs het Valkhof. Hier hebben wij Romeinen het administratieve centrum van de Bataven ingericht: Oppidum Batavorum. De stad werd in 70 na Chr. door de Bataven in brand gestoken om hem niet aan de oprukkende Romeinen prijs te geven. Pas zo’n 250 jaar later, rond 325, liet keizer Constantijn hier een nieuw castellum bouwen. Uiteraard is het Valkhof ook de vindplaats van Museum het Valkhof, vol Romeinse vondsten. Vlakbij is de Waalkade, waar de laat-Romeinse stad stond. Er zijn nog delen van een hypocaustum te zien.

Het Maasplein ligt middenin Noviomagus. — Het Maasplein ligt middenin Noviomagus en dat is wel te zien!

Het klassieke Noviomagus is te vinden in Nijmegen-West. Deze stad is ontstaan na de Bataafse Opstand en was de eerste stad in Nederland die Romeinse markt- en stadsrechten kreeg! (De eer is verder alleen aan Forum Hadriani te beurt gevallen.) Hier vond ik mijn oom, de magistraat. Het was een prettig weerzien na zo lange tijd, maar zoals ik al vermoedde was hij niet zo blij met de uitslag van de verkiezingen in Atuatuca Tungrorum. Nu ja, daar kon ik ook niet veel aan doen. Zorgwekkender vond ik het nogal vreemde nieuws van mijn oom over mijn eindbestemming, Fletio of Hoge Woerd. Er schijnen veel soldaten voor 8 mei die kant op gestuurd te worden. Het is iets met een grote toestroom van mensen die op die dag wordt verwacht. Waaronder noorderlingen…

De tempel van Elst-Westeraam, met bijbehorende waterput.

Hoewel ik bij mijn oom had mogen blijven slapen, besloot ik mijn reis toch nog voort te zetten. Er was nog tijd en ik voelde mij in mijn ongerustheid een beetje schuldig dat ik zo’n omweg had gemaakt via Orientalis en Nijmegen-Oost. Ik had mijn hele reis natuurlijk veel sneller kunnen doen en wat nou als dit echt nodig was? Ik stak de Waal dus maar snel over, via een brug die op ongeveer dezelfde plek ligt als de Romeinse. Toeval? Meer naar het noorden liep ik langs Ressen, langs een wijk die Klein Rome heet. Dat klinkt nog veel toevalliger. Pas tegen 7 uur bereikte ik Helisthe (Elst), de plaats waar meerdere tempels moeten hebben gestaan. Omdat ik via het oosten Elst binnenging, had ik nog mooi de gelegenheid om even naar de tempel van Elst-Westeraam te gaan kijken. Die was niet meer te vinden. Jammer, want het was een mooie tempel, met een waterput erbij. De funderingen van de andere tempels van Elst, gebouwd ter ere van Hercules Magusanus, zijn nog wel te zien, onder de Grote Kerk (het is dus nog steeds een religieuze plaats!). Die funderingen zijn de rest van de Romeinenweek nog te bekijken.

De tempel op de plek van de Grote Kerk van Elst.

Zo ging ik uiteindelijk maar rusten. Het was al laat en ik voelde me uitgeput. Toch maak ik me een beetje bezorgd over 8 mei. Ik zag van de week al meerdere berichten voorbij komen hoe in plaatsen als Matilo (Leiden), Nigrum Pullum (Zwammerdam) en Ceuclum opvallend jonge rekruten werden opgeleid. Alsof er zeer dringend versterkingen nodig zijn. En nu hoor ik ook dat er allerlei versterkingen naar Hoge Woerd worden gestuurd in verband met een groot aantal noorderlingen. Wordt er soms een aanval van de Chaukische piraten verwacht? Als dat zo is mag ik me wel haasten. Een beetje ongerust bracht ik toch maar een klein offertje aan Hercules Magusanus. Onder het wakend oog van de Bataafs-Romeinse krijgsgod ga ik slapen. Dat stelt me in elk geval een beetje gerust…

Lucius Octavius Barbatus

twitter.com/OctaviusRomein

Reisverslag woensdag 4 mei: Tungri, Cugerni en Bataven

Salvete, salvete! Deze Romein is vandaag weer een flink stuk opgeschoten. Zoals mijn trouwe volgers misschien nog weten ben ik mijn reis begonnen vanuit de civitas (administratief stamgebied) van de Tungri. Hoewel ik de grenzen van die civitates niet met zekerheid kan aanwijzen, weet ik wel zeker dat een groot deel van Limburg bij Tungrisch gebied hoort. Maar intussen heb ik wellicht al de civitas van de Bataven bereikt! Misschien ben ik daarbij intussen zelfs door het gebied van de Cugerni gekomen. De Cugerni wonen tussen Rijn en Maas in het oosten van Germania Inferior: deze groep is ontstaan toen de vijandige Sugambren door de Romeinen verslagen werden en een groot deel van de overlevenden naar de linkeroever van de Rijn verplaatst werd, waar ze met de plaatselijke bewoners versmolten. De hoofdstad van hun civitas is een echte Romeinse stad, namelijk Colonia Ulpia Traiana (Xanten). Om die reden worden zij ook wel Trajanensen genoemd.

Op de Veerweg in Lottum is geen spoor van de Romeinse statio meer te zien. — De Veerweg in Lottum. Helaas geen spoor van de statio.

Zover was het vanmorgen natuurlijk nog niet. Ik was op dat moment nog in Blariacum (Blerick, te Venlo), waar ik vol goede moed opstond om mijn reis langs de Maas voort te zetten, waarbij ik vandaag probeerde de westelijke Maasweg uit de Romeinse tijd te volgen. Om kwart voor tien bereikte ik Lottum. Hier zou een Romeinse statio (een rijksherberg of pleisterplaats) geweest moeten zijn, ongeveer ter hoogte van de Veerweg. Vandaar liep ik verder door naar het noorden, onderweg diverse plaatsen en dorpen tegenkomend. Ik besloot in Ooijen maar even te pauzeren.

In de omgeving van Wanssum stond ook een villa, compleet met bronzen vaatwerk.

Rond een uur of 1 kwam ik in een regio waar weer opvallend veel nederzettingen, villa’s en munten gevonden zijn. Voorbeelden hiervan zijn Wanssum en Geysteren. Je vraagt je af hoe die munten daar terechtgekomen zijn… Dat hangt natuurlijk ook af van de hoeveelheid. Een enkele munt kun je nog verliezen, maar een groot aantal is andere koek! Misschien hebben mensen geld weggestopt voor slechte tijden of zelfs uit paniek? Als ze hun geld nooit meer hebben kunnen ophalen moeten die slechte tijden zeker aangebroken zijn. Of zouden de eigenaren in hun haast vergeten zijn waar ze het geld verstopt hadden?

Uiteindelijk kwam ik terecht in wat jullie de provincie Noord-Brabant noemen (nogmaals: voor mij valt dit alles onder één provincie), vlakbij de plaats Maashees. Niet ver daarvandaan moet ook een villa gestaan hebben: die van Boxmeer-Campagne. Het echte Boxmeer ligt een stuk verderop, dus kwam ik eerst nog een hoop andere dorpen tegen, zoals Vierlingsbeek, Groeningen en Vortum-Mullem. De laatste plaats is ook niet ver van zo’n Romeinse villa. Rond vijven bereikte ik Boxmeer.

Vannacht slaap ik in Boxmeer. — Vannacht slaap ik in het pittoreske Boxmeer.

Kortom, opnieuw een vrij rustige dag vandaag. Dat kan morgen wel eens anders worden. Eerst zal ik Ceuclum (Cuijk) bereiken en daar de Maas oversteken om verder naar het noorden te gaan. In de omgeving van Noviomagus is zat moois te zien en bovendien zal ik daar eindelijk mijn oom even opzoeken. Daarna moet ik voortmaken, want 8 mei moet ik mij melden op Castellum Hoge Woerd, dus ik heb nog best een tocht voor de boeg!

Lucius Octavius Barbatus

www.twitter.com/OctaviusRomein

Reisverslag dinsdag 3 mei: van Catualium naar Blariacum

Goedenavond, beste barbaren! Net als gisteren heb ik al met al een rustig dagje gehad. Omdat ik weer een flink stuk af wilde leggen stond ik mooi op tijd op, zodat ik tijdig kon vertrekken vanuit Catualium, oftewel Heel. Van daaruit liep ik weer verder naar het noorden, langs de linkeroever van de Maas. Daar heeft waarschijnlijk ook een Romeinse weg gelegen. Na ruim een uur bereikte ik Horn. Hier zijn wijaltaren gevonden van Mercurius Arvernus en Mars of Halamarthus (zie de foto links). Waarschijnlijk gaat het hier om plaatselijke goden die met de Romeinse vereenzelvigd werden. Dat kwam wel meer voor in die polytheïstische tijden.

Vanuit Horn stak ik de Maas weer over, want ik wilde Roermond niet mislopen! Er moet in Roermond een tempel hebben gestaan voor de godin Rura. Ik ken haar niet erg goed, maar haar naam doet me vermoeden dat ze met de Ruhr te maken heeft. Wat denken jullie? De steen van Rura is daar in elk geval te zien in het Historiehuis, met nog wel meer vondsten uit de Romeinse tijd. Roermond kende dus een Romeinse nederzetting. Er is ook een grafveld gevonden in de omgeving, zoals je wel vaker aantreft bij Romeinse nederzettingen en forten.

De kerk van Asselt bevat Romeins materiaal!

Vanuit Roermond liep ik naar Asselt. In de kerk die daar staat zit nog Romeinse bouwmateriaal verwerkt, tot wat stukken beton aan toe! Geen wonder, want dat Romeinse beton is op een of andere manier veel duurzamer dan dat uit jullie tijd. Na Asselt kwam ik in de buurt van Swalmen, waar funderingen zijn gevonden. Misschien waren die wel van een Romeinse wachtpost. Wie zal het zeggen? Een uur later bereikte ik Beesel, waar een inheemse nederzetting gestaan had. Ik besloot mij daar ook even “neder te zetten”, want het middaguur was al voorbij.

Al doorlopend ging ik via Reuver vlak langs de Maas en kwam ik in een omgeving waar meerdere pannenovens gevonden zijn. Pannenovens? Ja, voor het vervaardigen van dakpannen. Op de Krekelbergse Heide stond er eentje die werd uitgebaat door soldaten van Legio XXX Ulpia Victrix, uit Xanten. Misschien is het geen toeval dat daar vlakbij een plaats ligt die Pannenberg genoemd wordt. Vlak ten noorden ervan lag Tegelen. Het zou kunnen dat hier al een nederzetting lag in de Romeinse tijd. Die zou dan Tegula heten. Vanuit Tegelen ben je snel in Venlo, waar in de Romeinse tijd vast ook een belangrijke plaats is geweest. Het zou kunnen dat de plaats Sablones hier lag, al is dat lang niet zeker: misschien lag Sablones wel in het gebied dat jullie Duitsland noemen. In elk geval lag in Venlo wel zo’n pannenoven. Het is ook de plaats van het Limburgs Museum, vol Romeinse vondsten.

Dat Venlo vast en zeker een nederzetting kende, blijkt wel uit het feit dat hier waarschijnlijk een brug over de Maas lag. Waarschijnlijk ongeveer op de plek waar nu ook een brug ligt. Die brug stak ik over, want aan de westkant van de Maas ligt het Venlose stadsdeel Blerick, de plaats van het Romeinse fort Blariacum. Zo ben ik vandaag in elk geval van fort naar fort gekomen. Tweemaal ben ik de Maas overgestoken en beide keren met een goede reden! Morgen zal ik denk ik een lange tijd aan de linkerzijde blijven. Ik hoop tegen die tijd de civitas van de Bataven binnen te gaan en tot in Boxmeer te komen. Als dat lukt bereik ik overmorgen met gemak Noviomagus. Hopelijk haal ik van daaruit Fletio op tijd!

Lucius Octavius Barbatus